آموزش ویراستاری
گفتن آسان است زیرا مخاطب را میشناسیم میدانیم که حرفهای ما را چگونه خواهد فهمید؛ اگر ابهامی در حرفهای ما باشد مخاطب حاضر است و همان لحظه درباره ابهام خود از گوینده میپرسد اما در نوشتن ما به مخاطب دسترسی نداریم به همین دلیل است که یک نوشته احتیاج به ویرایش دارد تا مخاطب بتواند متن را بفهمد.
ویرایش چیست؟
متن ویرایش شده مناسبترین حالتی است که متن قابلفهم در آن بیان میشود.
برای ویرایش تعریفهای متفاوتی وجود دارد مانند:
مناسبترین حالتی که متن بیان میشود، هنر درستنویسی، برطرفکردن غلط های فاحش متن و …
ویرایش یعنی زیباسازی متن از طریق اضافهکردن به متن (طریقهدار، ۱۳83: 29).
زیاد یا کم کردن مطلب ، تصحیح و تنقیح متن هایی که جهت چاپ و نشر آماده می کنند. (فرهنگ معین)
هنر ویرایش از نظر گاتلین: اگر جملهای را بخوانیم و آخرش نگوییم یعنی چه احتیاج به ویراستاری ندارد.
اما عامترین تعریف برای ویرایش یعنی: اصلاح متن آنگونه که برای چاپ آماده شود.
علم ویرایش مانند هر علم دیگری قواعد خاص خود را دارد. علومی که برای ویرایش متن به آن احتیاج داریم عبارتاند از: نشانهگذاری، دستور خط، دستور زبان، ارجاعنویسی، فاصله، word و …و هر کدام این قواعد در رشتههای مختلف متفاوت است، قواعد ویرایش یک کتاب حقوقی با قواعد ویرایش یک کتاب ریاضی تفائت بسیاری دارد، و این علمی است که یک ویراستار باید آن را بداند.
ویراستار:
شغل ویراستاری در ایران پیشینهای تازه و نو دارد. پیش از آنکه این حرفه، در معنای امروزیاش، در جهان کتاب و مطبوعات جا باز کند، کارهایی در جریان نسخهبرداری یا چاپ انجام میگرفت که با پارهای از عملیات ویرایشی مشابهت داشت (سمیعی، 1397، 176).
ویراستار باید بتواند ابهام جمله برطرف کند اما درنهایت کار او بازنویسی متن نیست، این جمله یعنی محدوده اختیارات ویراستار وابسته به متن است؛ محدوده اختیارات یک ویراستار ترجمه بسیار متفاوت با محدوده اختیارات ویراستار نظم است.
یک ویراستار باسواد میداند که نباید به راحتی کلمهای را حذف و کلمهی دیگری را جایگزین آن کرد؛ زیرا هیچ کلمهای به صورت مطلق نمیتواند مترادف کلمهی دیگر باشد، بار ادبیای که کلمه دستورات در ذهن ایجاد میکند، کلمه دستورها ایجاد نمیکند.
البته بسیاری از این ویژگیها اکتسابی هستند و به مرور زمان با انجام فعالیتهایی مانند «مطالعه فراوان، نوشتن متون مختلف و خواندن کتابهای دستور و …» میتوانند مهارت خود را در زمینه ویرایش افزایش داد. اما کار ویراستار تنها تنها نشانهگذاری و تبدیل کلمهها نیست؛ بلکه باید همۀ نقصهای متن نوشته را باید بیابد و به نویسنده تذکر دهد. ویراستار حرفهای چنان متن را زیر نگاه تیزبین خود میگیرد که سهوهای احتمالی را بهخوبی میبیند.
انواع ویرایش:
هیچ متنی بینیاز از ویراش نیست اما چیزی که مهم است اصلاح از چه نظر و برای چه متنی؟
ویرایش به طور کلی به سه دسته ویرایش صوری، ویرایش زبانی-ساختاری و ویرایش محتوایی تقسیم می گردد، هرچه در این تقسیمبندی جلوتر میرویم، علم ویراستار بیشتر میشود.
ویرایش صوری: به دلیل اینکه صورت متن ویرایش میشود آن را ویرایش صوری (فنی) میگویند؛ اولین مرحله و سادهترین نوع ویرایش است و همه متنها به این نوع ویرایش احتیاج دارند.
ویرایش صوری شامل اصلاح صورت و ظاهر اثر مانند:
- یکدست کردن رسمالخط؛
- اصلاح یا اعمال نشانهگذاریها؛
- بررسی قواعد عددنویسی، فرمولنویسی، آوانویسی، اعرابگذاری و…؛
- تنظیم پا نوشتها
- تنظیم و برسی منابع و مآخذ
- اعمال قواعد کاربرد نشانههای فصل
- بررسی واژهنامه
- تهیه صفحه عنوان و حقوقی
- تهیه فهرست
- تنظیم فرمولها و جدولها
- بررسی ارجاعات
ویرایش زبانی – ساختاری:
ویرایش زبانی – ساختاری به بررسی موضوعات از قبیل حشو، ابهام، تکلف، کاربردهای نابجای متنها در فصلها و… می پردازد، ویراستار در ویرایش زبانی – ساختاری نسبت به ویرایش صوری، نیاز به علم بیشتری دارد.
- ویرایش محتوای _ ساختاری
- حذف مطالب اضافی
- اضافهکردن مطلب برای کاملکردن متن
- جابجایی مطالب در صفحهها و فصلهای متفاوت
- اصلاح جملات و کلمات
- بازبینی و تصحیح و پارتگرافها
- مشخصکردن حدود نقل قولها و …
ویرایش محتوایی:
همان گونه که از نام این نوع ویرایش مشخص است به محتوای اثر و به ساختمان متن توجه دارد.
او به درستی نشانه گذاریها توجه ندارد بلکه به درستی یا نادرستی محتوای اثر در قالب علمی، تاریخی، ادبی و شیوه گفتمان بر اساس مخاطب و جای درست فصلها بستگی دارد. ویراستار در ویرایش محتوایی نسبت به نوع ویراش قلبی باید دارای علم بیشتری باشد.
- اصلاح، تنظیم و جابهجایی مطالب برای انسجام و یکدستی نوشتار؛
- افزایش برخی نکات فراموششده یا جاافتاده در متن یا پاورقی؛
- مقابلۀ متن با اصل (در صورت ترجمه یا تصحیح متون کلاسیک)؛
- توضیح، یادآوری یا پیشنهاد ضروری در پاورقی و با ذکر کلمۀ ویراستار (با اجازۀ مؤلف)؛
- بازبینی و تصحیح مطالب نادرست، متناقض و غیرعلمی.
اما همانطور که گفته شد شد ویراستاری احتیاج به تمرین و تکرار فراوان دارد و این تمرین و تکرار بهصورت خودجوش امکانپذیر نمیباشد و باید در مرکزهای مختص ویراستاری و زیر نظر استادان مجرب ویراستاری انجام گیرد.
در این خصوص نجوای قلم با برگزاری دورههایی نظیر: ویرایش و درستنویسی، دستور زبان، ویرایش رایانهای، داستاننویسی و … این امکان را برای علاقهمندان به ویراستاری فراهم میکند تا در محیط آموزشی عالی با استادانی نظیر: آقایان دکتر شکری، آذرنگ، کاخی، صفرزاده، قربانزاده، صلحجو، عباس،پور قنواتی، خانم دکتر بهروز و … کسب تجربه کنند.
نجوای قلم با بیش از ۲۰ سال سابقه تدریس اولین مرکز ویراستاری در کل ایران با ارائه مدرک فنی و حرفهای، قابل ترجمه و بینالمللی بوده.
مدرک پس از طی 12 جلسۀ آموزشی سه ساعته که یک روز در هفته (هم بهصورت آنلاین و هم بهصورت حضوری) و گذراندن دو مرحله آزمون به صورت تئوری و عملی داده میشود.
دیدگاهتان را بنویسید