احمد سمیعی گیلانی کیست؟ زندگینامه + آثار
احمد سمیعی گیلانی در یازدهم بهمن‌ماه ۱۲۹۹ به دنیا آمد. در بعضی از منابع محل تولدشان را منطقه سنگلج تهران و بعضی دیگر رشت ذکر کرده‌اند.
به دنبال ندای درونی
ایشان دوران ابتدایی و متوسطه را در رشت و با نمرات عالی به پایان رساند. وی در دوران مدرسه، زبان‌های انگلیسی و فرانسه را هم آموخت و به آن‌ها مسلط شد. پس از مدرسه، تحصیل را در دانشکده فنی تهران ادامه داد؛ اما چون به ادبیات فارسی علاقه فراوان داشت با تشویق دوستانش ـ که در رشته ادبیات تحصیل می‌کردند ـ به دنبال علاقه قلبی خود؛ یعنی ادبیات رفت و در همین رشته در دانشگاه تهران پذیرفته شد.
احمد سمیعی از کلاس استادانی مثل ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر یحیی مهدوی و بسیاری دیگر بهره برد و چهار سال بعد با مقام نفر اول رشته خود فارغ‌التحصیل شد. دکتر فروزانفر، شاگردش را به ادامه تحصیل تشویق می‌کرد؛ ولی متأسفانه مشکل مالی مانع ادامه تحصیل سمیعی شد و احمد سمیعی به‌ناچار به کار در راه‌آهن مشغول شد و پس از آن به خدمت سربازی رفت.
ادیب پرشور و فعال سیاسی
دوران سربازی سمیعی مصادف با زمانی شد که متفقین ایران را اشغال کرده بودند و همین موضوع باعث شد این سرباز پرشور به فعالیت‌های سیاسی گرایش پیدا کند. نتیجه این فعالیت‌ها باعث زندانی‌شدن این سرباز جوان شد. آقای سمیعی به صحبت درباره جزئیات فعالیت‌های سیاسی‌اش علاقه نداشته و ندارد. با این‌حال آن سال‌ها را بهترین سال‌های زندگی‌اش می‌داند و در جایی گفته که مهارت‌های نوشتن، سخنرانی و مهارت‌های زندگی را در آن سال‌ها آموخته‌اند.
بازگشت به دانشگاه
در سال ۱۳۳۴؛ یعنی بعد از ۱۰ سال، سمیعی بالاخره از ماجراجویی‌های سیاسی انصراف می‌دهد و به زندگی فرهنگی خود بازمی‌گردد. برای دوره دکتری رشته ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ثبت نام و تحصیلش را شروع می‌کند اگرچه در پایان رساندن این دوره تحصیلی موفق نبود.
ورود به دنیای پرفراز و نشیب ترجمه
سمیعی بعد از رهاکردن دوره دکتری، تصمیم گرفت به راه‌آهن برگردد؛ اما این بار، سیاست دست از سرش برنمی‌داشت. زیرا دولت وقت بعد از وقایع سیاسی خرداد ۱۳۴۲، سخت‌گیری بر زندانیان سیاسی سابق را شروع کرده بود. سمیعی هم به‌علت سابقه‌ای که داشت به ۳ سال زندان محکوم شد. قبل از اینکه سمیعی به زندان محکوم شود، یکی از دوستانش، ترجمه کتاب دلدار و دلباخته را به او پیشنهاد داده بود. بنابراین او در زندان این کتاب و کتاب خیال‌پروری‌ها را که به زبان فرانسه بودند؛ ترجمه کرد.
احمد سمیعی، نخستین بار، مقاله‌ای فرانسوی درباره رابطه عشقی بالزاک با مادام دوبرنی را ترجمه کرد و وارد دنیای ترجمه شد. ترجمه این مقاله را به روزنامه ایران ما داد و روزهای بسیاری منتظر انتشارش بود. به گفته خودش، روزی که خبر انتشار ترجمه مقاله را در روزنامه شنید بسیار خوشحال شد.
از تدریس تا ویراستاری
سمیعی در سال ۱۳۴۵ از زندان آزاد شد. در همین سال از طرف اداره راه‌آهن به همکاری دعوت شد. اما به توصیه ساواک، تاریخ حکم شروع به کارش از سال ۱۳۴۶ بود؛ یعنی یک سال بعد. در این مدت برای تأمین هزینه‌های زندگی در مؤسسه چاپ و انتشار کتاب؛ مؤسسه فرانکلین عضو شد. او در این مؤسسه در سمت ویراستار مشغول به کار شد. سمیعی هم‌زمان با کار در فرانکلین، فعالیت‌های دیگری هم داشت. او سردبیر مجموعه سخن پارسی بود؛ با مجله‌های کتاب امروز، پیک جوانان، ماهنامه آموزش و پرورش همکاری می‌کرد؛ به تألیف و ترجمه مقاله در مجله‌های فرهنگ و زندگی، رودکی، الفبا، ققنوس، پویه و پیام یونسکو مشغول بود؛ دروس زیباشناسی، مکاتب ادبی و آیین نگارش را در دوره‌های کتاب‌داری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تدریس می‌کرد و همچنین در این دوران کتاب‌های برادرزاده رامو و هنرپیشه کیست؟ اثر ریدرو و چیزها نوشته ژرژ پرک را به زبان فارسی ترجمه کرد.
ویراستاری برای همیشه
بعد از انحلال مؤسسه فرانکلین، استاد سمیعی در سازمان ویرایش و تولید فنی با سمت مسئول بخش ویرایش و عضو هیئت مدیره مشغول به کار شد. ایشان هم‌زمان با اشتغال در این سازمان، کتاب ادبیات ساسانی را تألیف کرد. همچنین در دوره کارشناسی ارشد رشته زبان‌شناسی همگانی دانشگاه تهران پذیرفته شد. در سال‌های اول انقلاب، سازمان ویرایش و تولید فنی نیز منحل شد؛ اما استاد سمیعی با فعالیت در بنگاه ترجمه و نشر کتاب، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، بنیاد دایره المعارف اسلام، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، مرکز نشر دانشگاهی و انتشارات سروش به خدمات ویراستاری خود ادامه داد.
دستاوردها و افتخارات
برای قدردانی از خدمات متمادی احمد سمیعی در ویراستاری و ترجمه و پژوهش‌های ادبی، در دومین دوره جشنواره فارابی ایشان مترجم برتر و ویراستار برتر معرفی شدند و از رئیس جمهور وقت و معاون اول ایشان لوح تقدیر و جایزه دریافت کردند. استاد همچنین در دوره نخست چهره ماندگار در سال ۱۳۸۰ چهره ماندگار در رشته ادبیات و ویرایش برگزیده شدند.
یازدهم بهمن‌ماه ۱۳۹۹ به مناسبت صدمین سالگرد تولد ایشان، آیین نکوداشت استاد احمد سمیعی (گیلانی) در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد. در این مراسم که به‌صورت محدود و با سخنرانی شماری از همکاران و دوست‌داران استاد سمیعی گیلانی برگزار شد، رضا داوری اردکانی، غلامعلی حدادعادل، حمیدرضا خادمی، محمد ذبیحی، محمود شالویی، جعفر شجاع کیهانی، فتح‌الله مجتبائی، احمد مسجدجامعی، حسین معصومی همدانی و علیرضا نیکویی سخنرانی کردند.
برای دومین بار، بزرگداشت استاد احمد سمیعی گیلانی، پدر ویراستاری نوین ایران، بیست و هشتم اردیبهشت‌ماه با حضور مدیران استانی و کشوری، مفاخر و فرهنگ دوستان در تالار مرکزی رشت برگزار شد. حداد عادل در این مراسم با ارتباط ویدیو کنفرانسی سخنرانی و تصریح کرد: با توجه به شخصیت استاد سمیعی و تأثیری که ایشان در مدت هشتاد سال در فضای ادبی و زبانی ایران داشتند، جا دارد کتابی مستقل درباره شخصیت ایشان تألیف شود.
جالب است بدانید به علت کثرت ترجمه‌های ایشان از زبان فرانسه به فارسی، سفیرکبیر فرانسه در ایران و انجمن دوستی ایران و فرانسه در مراسمی از استاد برای ترجمه آثار نویسندگان فرانسوی سپاسگزاری کردند.
استاد عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مسئول گروه ادبیات معاصر و سردبیر نامه فرهنگستان و همچنین هیئت علمی فرهنگ آثار شش جلدی و سرپرست و ویراستار فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی را هم بر عهده داشته است که تاکنون چهار جلد آن چاپ و منتشر شده است.
بعضی از آثار احمد سمیعی گیلانی
تعداد آثار احمد سمیعی گیلانی اعم از ترجمه، تألیف و مقالات بسیار زیاد است و در این مقاله، تنها به ذکر شاخص‌ترین آن‌ها پرداخته‌ایم.
برجسته‌ترین آثار ترجمه
سمیعی گیلانی بیش از صد مدخل در فرهنگ آثار شش‌جلدی ترجمه کرده‌اند علاوه بر آن کتاب‌هایی هم از ایشان ترجمه شده است که عبارتند از:
۱۳۴۵- دلدار و دلباخته، ژرژ ساند، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
۱۳۴۵- خیال‌پروری‌ها، ژان ژاک روسو، کتابخانه ایرانمهر
۱۳۴۷- هنرپیشه کیست، دیدرو، شرکت سهامی کتاب های جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین
۱۳۵۷- چومسکی، جان لاینز، خوارزمی
۱۳۶۰- هزیمت یا شکست رسوای آمریکا، ویلیام لوئیس و مایکل له‌دین، ناشره
۱۳۶۲- ساخت‌های نحوی، نوام چامسکی، خوارزمی
۱۳۶۳- کنفوسیوس، کارل یاسپرس، خوارزمی
۱۳۷۳- دیدرو، پیتر فرانس، طرح نو
۱۳۷۴- سالامبو، گوستاوفلوبر، سازمان کتاب های جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین
۱۳۸۳- میشل، اکم دومونتنی، سخن
۱۳۹۲- زیبایی شناسی، ژان برتلمی، سخن
تألیف
۱۳۴۵- آشنایی با ادبیات عصر اشکانی و ساسانی، سخن
۱۳۶۵- سی و هفت سال، شباویز
۱۳۶۶- آیین نگارش، مرکز نشر دانشگاهی
۱۳۷۵- شیوه‌نامه دانشنامه جهان اسلام، دایره المعارف بزرگ اسلامی
۱۳۷۸- نگارش و ویرایش، انتشارات سمت
۱۳۸۱- آشنایی با زبان‌شناسی (کلیات و واج‌شناسی)، شیوه نامۀ ضبط اعلام، فرهنگستان زبان و ادب فارسی
۱۳۸۹- مجموعه مقالات گُلگشت‌های ادبی و زبانی، هرمس
مقالات
از احمد سمیعی (گیلانی) مقالات گوناگونی در نقد و تحقیق ادبی، آداب و فنون ویراستاری، تعلیم و تربیت، افکار فلسفی در مجلات و نشریات معتبر به چاپ رسیده که عبارتند از؛
• سپیده فردا
• پیک جوانان
• کتاب امروز
• ماهنامه آموزش‌وپرورش
• فرهنگ و زندگی
• پیام (یونسکو)
• ققنوس
• پویه
• رودکی
• الفبا
• سروش
• نشر دانش
• معارف
• زبان‌شناسی
• کیهان فرهنگی
• نگاه نو
• گیلان ما
• جهان کتاب
• مترجم
برخی از این مقاله‌ها را می‌توانید از طریق این لینک مطالعه کنید.
دیگران درباره احمد سمیعی گیلانی چه گفته‌اند؟
شاخص‌ترین اثری که درباره سمیعی گیلانی نوشته شده است، کتابی به نام به دانش بزرگ و همت بلند: جشن‌نامه احمد سمیعی (گیلانی) است. این کتاب به اهتمام سایه اقتصادی‌نیا جمع‌آوری شده و انتشارات هرمس در سال ۱۳۹۳ منتشر کرده است. در این اثر به همراه مقاله‌های دیگر، شماری از مقاله‌های ارائه‌شده در مراسم بزرگداشتی که دانشگاه گیلان برای استاد برگزار کرده ارائه شده است.
دیدگاهتان را بنویسید