در سراسر دنیا افراد زیادی زندگی می‌کنند که سرگذشت هرکدام پستی بلندی‌های خاص خود را داشته‌ است. امروزه از طریق ارتباطات مجازی در دنیا می‌توان آنها را شناخت اما در گذشته نوشتن زندگینامه تنها راه برقراری ارتباط و معرفی آنها به همگان بود. جالب است بدانید که امروزه نیز اگر به دنبال یافتن حقایق به دور از حواشی هستید، همچنان کتب زندگینامه، امن‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای شناخت افراد است. پیش از این در مقاله‌ای دیگر زندگینامه نویسی در ایران را بررسی کرده‌ایم و در این مقاله قصد داریم کمی به پیشینه زندگینامه نویسی در تاریخ غرب بپردازیم و شاخص‌ترین کتاب‌های قدیمی و معاصر را به شما معرفی کنیم.

غربِ پیشتاز!

از دیرباز مردم غرب بیشتر از کشورهای دیگر به خاطره‌نویسی و زندگینامه‌نویسی علاقمند بوده‌اند. ملاحظات سیاسی و اجتماعی کمتری در رابطه با نگارش زندگینامه وجود داشته است

قدیمی‌ترین زندگینامه‌های خارجی

نخستین زندگینامه‌هایی که امروزه نیز به عنوان سرگذشت‌نامه شناخته می‌شود و به حقیقت نزدیک‌تر است؛ «زندگینامه سقراط» به قلم افلاطون است.

«کتاب مقدس مسیحیان» نیز که بیشتر به سرگذشت پیامبران بنی‌اسرائیل پرداخته است و امروزه با «نام زندگینامه» مسیح از آن یاد می‌شود نیز از نمونه‌های قدیمی‌ محسوب می‌شود.

رکود وسطایی و درخشش رنسانسی

زندگینامه نویسی در اروپا و دیگر کشور‌های هم‌جوارش بسیار رونق داشت. اما در قرون وسطی دچار رکود شد. با آنکه اکثر زندگینامه‌ها در این دوران توانایی جذب مخاطب را نداشتند؛ اما باز هم برخی از زندگی‌نامه‌ها مورد توجه قرار می‌گرفتند. برای مثال از بهترین زندگینامه‌های این دوران می‌توان به زندگینامه «شارلمانی امپراتور» به قلم کشیش قرن نهم اشاره داشت. اما در دوران رنسانس دوباره شکوه نویسندگی این ژانر به اروپا بازگشت. اکثر زندگینامه‌هایی که از این نسل باقی مانده، در قالب حسب حال هستند. در نیمه نخست قرن شانزدهم در انگلستان بود که نخستین نمونه‌های زندگینامه نویسی مدرن پدید آمدند و برخی نظیر سرگذشت شاهان دستمایه نمایشنامه‌های شکسپیر شدند.

قرن هفدهم و تولد یک ژانر مستقل

قرن هفدهم از این جهت در این ژانر اهمیت دارد که برای اولین بار کلمه biography مطرح شد و سرگذشت نامه، ژانر شخصی خود را پیدا کرد و از دیگر موارد متمایز شد. اما اوایل این قرن را بیشتر دوره تجربه در زندگینامه نویسی غربی می‌دانند و آثار غنی به بعد از این دوره برمی‌گردد. در این دوران زندگینامه نویسی در بین مستعمره نشینان آمریکایی باب شد و در فرانسه نیز خاطره نویسی رونق پیدا کرد.

قرن هجدهم و سرگذشت نامه های ارزشمند

در نیمه دوم قرن هجدهم از برخورد دو شخصیت برجسته عصر با ارزش‌ترین سرگذشتنامه‌های جهان به‌ وجود آمد. این دو شخصیت یکی «جیمز باسول» و دیگری «ساموئل جانسون» بودند. باسول سرگذشتنامه «دکتر ساموئل جانسون»، شاعر، نویسنده، منتقد و فرهنگ‌نویس برجسته انگلیس عصر را نوشت و در ۱۷۹۱ منتشر کرد. جانسون خودش نویسنده نخستین زندگینامه تخصصی انگلیسی را به‌نام تذکره شعرای انگلیس نوشته بود.

قرن نوزدهم؛ رونق زندگینامه‌نویسی

و اما در قرن نوزدهم زندگینامه نویسی در اروپا و آمریکا رونق بسیار پیدا کرد؛ نوشتن زندگینامه رجال سیاسی و رهبرانی مثل الیویه کرامول (سیاستمدار انگلیسی) نوشته «توماس کارلایل» و همینطور سرگذشت «جرج واشنگتون» رهبر استقلال ایالات متحده آمریکا و نخستین رئیس جمهور آن از جمله بهترین سرگذشت نامه‌ها هستند.

در این قرن با توجه به تجربیات باسول، این عقیده به وجود آمد که زندگینامه باید برگرفته از تمام ویژگی‌های مثبت و منفی فرد مورد نظر باشد و این حالات نباید تحت ‌تأثیر نظرات نویسنده کم و زیاد شود و این توازن نباید برهم بخورد.

همین روند در نوشتن زندگینامه توماس کارلایل باعث شد که خوانندگان از بسیاری از نکات مختلف آن تعجب کنند. بدین ترتیب دوران زندگینامه‌نویسی مدرن آغاز شد و زندگینامه نویسی جدید در پایان جنگ جهانی اول و در دورانی که همه هنرها دستخوش تحول بودند، آغاز شد.

قرن بیستم و اقبال زندگینامه نویسی

با آغاز قرن بیستم نوشتن زندگینامه‌های مردم‌پسند نیز آغاز شد که موضوع آنها شخصیت‌های تاریخی مورد علاقه مردم، نظیر افراد انقلابی و شاهان و ملکه‌ها بود. این‌گونه زندگی‌نامه‌ها بدین جهت مردم‌پسند شده بودند که اغلب نویسنده بدون توجه به مدارک و شواهد موجود، با دخالت دادن تصورات و داستان‌پردازی آنها را می‌نوشت. با این‌همه زندگینامه‌های پژوهشی هم جایگاه ویژه خود را پیدا کرده بود. همینطور به زندگینامه‌های جمعی نیز توجه می‌شد. کتاب فرهنگ زندگینامه‌های ملی در همین دوران نوشته شد که روایت جدید آن را دانشگاه و انتشارات دانشگاه آکسفورد با عنوان «فرهنگ سرگذشتنامه‌های ملی آکسفورد» در ۶۰ جلد تهیه کرده است. این زندگینامه جمعی پژوهشی است که ۱۰.۰۰۰ تن در تهیه آن شرکت داشته‌اند و گذشته غنی انگلستان در آن نمایش داده شده‌است. نخستین مرجع برای شناخت زندگی بیش از ۵۰.۰۰۰ شخصیت انگلیسی از آغاز تاریخ تا سال ۲۰۰۰ است.

زندگینامه‌نویسی در اروپا و روسیه

زندگینامه نویسی در کشورهای اروپایی غیر از انگلستان و فرانسه تا پایان قرن هجدهم چندان رونقی نداشته‌است و آنچه هم که بوده تحت‌تأثیر زندگینامه‌نویسی انگلیسی و فرانسوی بوده است. نبوغ ادبی روسیه در قرن نوزدهم و بیستم در شکل رمان پدیدار شد. «خاطرات خانه مردگان» اثر «داستایوسکی»، بیوگرافی «لئو تولستوی» از دوران کودکی او و چند تن از افراد دیگر است.

مروری بر زندگینامه‌های معاصر غربی

از معروف ترین زندگینامه‌های امروزی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره داشت که برخی از آنها به هزاران زبان در سراسر دنیا به چاپ رسیده و الهام‌بخش انبوهی از افراد دنیا بوده‌‌اند. که در ادامه این مقاله آنها را به شما معرفی خواهیم کرد.

زندگینامه شخصیت‌های کارآفرین و تاجر

۱- استیو جابز

نویسنده زندگینامه استیو جابز فردی به نام والتر آیزاکسون است. او تاکنون زندگینامه افراد مشهور دنیا را نوشته است. با آنکه استیو جابز دستاوردهای زیادی داشته اما والتر آیزاکسون توانسته با رایت بی‌طرفی نقاط تاریک و مبهم زندگی او را هم روایت کند و تصویر واقعی‌تری از زندگی جابز به مخاطب نشان بدهد.  این کتاب در ایران هم توسط نشر پیکان و به ترجمه شیخ جواد و ارمغان جزایری ترجمه شده است.

۲- ایلان ماسک

زندگینامه ایلان ماسک چهره کارآفرین و جنجالی آمریکایی را اشلی ونس نوشته است. این کتاب از آن رو اهمیت دارد که نویسنده به تمامس وقایع با اهمیت تجاری زندگی ماسک هم اشاره کرده است و برای افرادی که به فناوری و تجارت علاقمند هستند می‌تواند جذاب باشد. این کتاب در انتشارات گوتنبرگ و با ترجمه شروین صولتی به چاپ رسیده است.

۳- کفش باز

این کتاب زندگینامه فیل نایت، خاطرات بنیان گزار برند نایکی است. شکست‌ها و پیروزهای این برند را می‌شود در این کتاب دید و بی‌جهت نیست که آن را به‌عنوان بهترین کتاب مدیریتی سایت آمازون در سال ۲۰۱۶ برگزیده‌اند. این کتاب در نشر میلکان و به ترجمه شورش بشیری به چاپ رسیده است.  

زندگینامه شخصیت‌های هنری

۱- لئوناردو داوینیچی

لئوناردو داوینچی به قلم والتر آیزاکسون نوشته شده که پیش‌تر گفته شد زندگینامه استیو جابز را هم نوشته است. آیزاکسون برای نوشتن این کتاب از دست‌نوشته‌های باقی‌مانده از خودِ داوینچی استفاده کرده است. جالب است بدانید که این کتاب تاکنون به زبان فارسی ترجمه نشده است.

۲- از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم

این کتاب اتوبیوگرافی هاروکی موراکی نویسنده ژاپنی است. هنر نویسندگی موراکامی در این شیوه از نوشتن هم به‌خوبی مشهود است. شما در حین خواندن کتاب شیوه روایی قوی و منسجم او را می‌توانید ببینید. او خاطرات و زندگی خودش را با دویدن پیوند زده و داستان‌های بسیاری روایت کرده است. این کتاب با ترجمه مجتبی ویسی از نشر چشمه در دسترس است.

۳- زندگینامه ویرجینیا ولف

کتاب ویرجینیا وولف زندگینامه‌ای نوشته کوئنتین بل است که خواهرزاده ولف بود. این کتاب در انتشارات نیلوفر و با ترجمه‌ی سهیلا بسکی به چاپ رسیده است. زند گی پر فراز و نشیب ویرجینیا ولف دست‌مایه روایت جذابی شده است که اگر به این نویسنده علاقه دارید باید حتما آن را بخوانید.

۴- زندگینامه فدریکو گارسیا لورکا

ایان گیسبن که عده‌ای او را لورکاشناس هم می‌دانند، این کتاب را نوشته است و انتشارات نگاه به ترجمه فرید مصطفوی منتشر کرده است. اهمیت این کتاب را می‌توان آن دانست که در کنار زندگی لورکا به ابعادی از زندگی دوستان و شاعران عصر او مانند پابلو نرودا، لوییس بونوئل، سالوادوردالی، مانوئل دفایا، پابلو پیکاسو، رافائل آلبرتی، میگل اونامونو، خوان رامون خیمه نث، پل والری و لویی آراگون نیز پرداخته شده است.

۵- زندگینامه گابریل گارسیا مارکز

جرالد مارتین نویسنده کتاب زندگینامه مارکز است و بهمن فرزانه آن را به فارسی ترجمه کرده و انتشارات ققنوس آن را چاپ کرده است.

۶- زندگینامه سلینجر

دی جی سلینجر نویسنده و شاعر آمریکایی شخصیت عجیب و پیچیده دارد. پاول الکساندر نویسنده این کتاب است و در ایران ژیلا فردادی آن را ترجمه کرده و توسط نشر ثالث به چاپ رسانده است.

۷- زندگینامه برتراند راسل

این کتاب اتوبیوگرافی است. یعنی راسل خودش این کتاب را درباره زندگی خود نوشته است؛ از آنجحایی که این کتاب تنها سه سال پیش از مرگ راسل نوشته شد، یکی از کاملترین زندگی‌نامه‌ها درباره اوست. سال‌های دانش‌آموزی و دانشجویی، جنگ‌های جهانی اول و دوم، سال‌های حضورش در دانشگاه کمبریج، مهاجرت از انگلستان، سفر به چین و روسیه، بازگشت به انگلستان و هردو ازدواجش، در این کتاب گردآوری شده است. زبان راسل چنان زیباست که خواننده را تشویق می‌کند تا پایان، کتاب را همراهی کند. این کتاب را احمد بیرشک ترجمه کرده و انتشارات خوارزمی به چاپ رسانده است.

زندگینامه شخصیت های سیاسی

۱- منم ملاله

ملاله یوسف‌زی یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های سال ۲۰۱۲، زندگینامه خودش را در این کتاب نوشته است. ملاله در پاکستان بخاطر اندیشه‌هایش درباره حق تحصیل زنان در راه مدرسه ترور شد. شاید بتوان این کتاب را یکی از کتاب‌های مهم در حوزه فمنیسم دانست. این کتاب به فارسی هم به چاپ رسیده و ترجمه‌های بسیاری از آن موجود است.

۲- راه طولانی آزادی

این کتاب زندگینامه نلسون ماندلاست. ماندلا رهبر مبارزه علیه نظام آپارتاید یا تبعیض جنسی است. ماندلا خودش این کتاب را نوشته است. او این کتاب را در سال‌هایی که در جزیره روبن زندانی بود نوشت و تاکون فیلم‌های زیادی از روی آن ساخته شده است. این کتاب در سال ۱۹۹۵ برنده جایزه آلن پاتون شد. این کتاب در انتشارات عطائی به چاپ رسیده است.

۳- سرزمین موعود

این کتاب زندگینامه باراک اوباما رئیس جمهور سیاه پوست آمریکایی است. او تاکنون دو اتوبیوگرافی از خود منتشر کرده است که دیگری رویای پدرم نام دارد. کتاب سرزمین موعود در انتشارات امیرکبیر و رویای پدرم هنوز به فارسی ترجمه نشده است.

۴- میشل شدن

میشل اوباما همسر باراک اوباما (رییس جمهور سابق آمریکا) است. کتاب میشل شدن که اتوبیوگرافی اوست در دو هفته صدرنشین پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز شد و به خاطر عنوان عجیب و جنجال برانگیزش توجه بسیاری از مردم در سراسر جهان را جلب کرده است. از کتاب ترجمه‌های بسیاری در ایران به چاپ رسیده است.

۵- جو بایدن

کتاب زندگینامه جو بایدن، یکی از روسای جمهور آمریکاست. این کتاب اثر جان اوسنس است و در ایران با ترجمه‌های مختلف از ناشرین متعدد به چاپ رسیده.

۶- نبرد من

کتاب نبرد من اتوبیوگرافی آدولف هیتلر است که درباره زندگی و اندیشه‌های خود نوشته است. او بخشی از این کتاب را زمانی نوشت که در سال ۱۹۲۴ در قلعه لاندسبرگ زندانی بود و بخش دیگر را در هنگام آزادی نوشت.

۷- استالین؛ درباره تزار سرخ

این کتاب به یکی از مهم ترین منابع مطالعاتی درباره زندگی و اندیشه‌های استالین بدل شده است که سایمن سیبیگ مانتیفور آن را نوشته است. در ایران هم این کتاب با ترجمه بیژن اشتری در نشر ثالث به چاپ رسیده است. این کتاب از ماجرای خودکشی همسر استالین شروع می شود و روایت آن‌چنان جذاب است که تا پایان آن را دنبال خواهید کرد.  

زندگینامه‌ شخصیت‌های ورزشی

۱- زندگینامه من

این کتاب درباره سر الکس فرگوسن، بهترین مربی فوتبال منچستر یونایتد است. پل هیوارد این کتاب را نوشته و نشر گلگشت به ترجمه ماشااله و طاها صفری آن را منتشر کرده است. بخشی از تاریخ ورزشی منچستر و دیگر تیم‌های فوتبال جهان در این کتاب به چشم می‌خورد که آن را پراهمیت می‌کند.

۲- من زلاتان هستم

زلاتان ایبراهیموویچ به کمک داویدلاگر کرانتس زندگینامه خود را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب با ترجمه دلارام عظیمی در انتشارات هژیر به چاپ رسیده است. ایبراهیموویچ در این مجموعه از دوران سخت کودکی، تیم‌هایی که عضو آن‌ها بوده، افتخارات خود و زندگی شخصی‌اش نوشته است که می‌تواند برای طرفداران فوتبال جذاب باشد.

۳- از زمین بازی تا استادیوم

کتاب به زندگی پل پوگبا فوتبالیست فرانسوی می‌پردازد. نویسنده این کتاب مت اولدفیلد است که به عنوان نویسنده ورزشی شناخته می‌شود. نشر گلگشت این کتاب را به ترجمه ماشالله صفری آن را چاپ کرده است. این کتاب جذابیت بسیاری دارد زیرا خود پوگبا شخصیتی کاریزماتیک دارد و زندگی‌اش نیز پر از حاشیه است.

۴- نیمار، پسری از برزیل

مایکل پارت نویسنده است کتاب است. منتقدان معتقدند که این کتاب آینه تمام‌نمای زندگی نیمار است و زاویه‌ای از زندگی نیمار نیست که از دست نویسنده پنهان مانده باشد. این کتاب هم مانند زندگینامه پل پوگبا و فرگوسن با ترجمه ماشاالله صفری و از انتشارات گلگشت منتشر شده است.

 در پایان

دوستان عزیز؛

اگر شما هم تاکنون زندگینامه‌ای خوانده‌اید و دوست دارید آن را به دیگران توصیه کنید، نام و مشخصات آن را در بخش نظرات برای دیگران بنویسید.