تفاوت کاربرد «دو خط فاصله»، «دو کاما» و «پرانتز»

1. دو خط فاصله در دو طرف جمله معترضه می‌آید و همانطور که از اسم آن مشخص است، عبارت داخل دو خط فاصله، جمله است؛ درحالی‌که دو کاما در دو طرف بدل می‌آید و بدل، کلمه یا گروه کلمات است و جمله محسوب نمی‌شود؛ اما دو کمان در دو طرف کلمه، عبارت یا جمله توضیحی می‌آید و غالبا معنی و توضیحی بر کلمه ماقبل می‌افزاید.

2. کلمه قبل از دو خط فاصله (معترضٌ منه) را نمی‌توان از جمله حذف کرد؛ زیرا در معنی جمله خلل ایجاد می‌شود؛ اما کلمه یا عبارت قبل از دو کاما (مبدلٌ منه) و کلمه یا عبارت و جمله داخل پرانتز را می‌توان حذف کرد؛ زیرا در معنی جمله ایرادی ایجاد نمی‌شود؛ مثلا در جمله
   امام علی – علیه السلام – فرمودند:
   اگر معترضٌ منه؛ یعنی «امام علی» را حذف کنیم، فاعل جمله مبهم و نامشخص می‌شود؛ اما اگر در جمله
   سعدی، شاعر شیرین‌سخن قرن هفتم، کتاب گلستان را نوشت.
   مبدلٌ منه یعنی «سعدی» را حذف کنیم، خللی در معنای جمله ایجاد نمی‌شود. همینطور اگر از جمله
   یکی از اسامی پیامبر اکرم (ص) یاسین (نام یکی از سور قرآنی) است.
   عبارت داخل پرانتز را حذف نماییم، خللی در معنا ایجاد نمی‌شود.

ناصر نیکوبخت، سیدعلی قاسم‌زاده؛ دانش نشانه‌گذاری در خط فارسی، صص ۶۹ – ۷۰