دونقطه بیانی

دونقطه بیانی (:)
علامت بیان یک مطلب است و کاربردهای آن عبارت‌اند از:

1. پیش از مجموعه شواهد و مثال‌ها و اجزایی که گاه پیش از آن‌ها عباراتی،‌ چون: «از این قرار»، «بدین شرح» و مانند آن‌ها می‌آید:
   نشانه‌های جمع عبارت‌اند از: ها، ان، گان، ات، یان، ین، ون و جات

2. پیش از نقل قول مستقیم؛ در صورتی که حرف ربط «که» پیش از آن نیامده باشد:
   رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گفت: «بودجه کشور پاسخگوی حجم بالای تشکیلات دولتی نیست.»

3. پیش از عبارت توضیحی در بیان یا تأیید مطلبی،‌ یا قبل از تفصیل حکمی که به اجمال به آن اشاره شده است و یا برای ذکر دلیل کاری:
   نتیجه این حادثه دور از انتظار بود: دولت استعفا کرد.
   اجرای عملیات متوقف شد: مصالح دیر رسید؛ نیروی کار نبود؛ سرمایه نداشتیم و نقشه هنوز تأیید نشده بود.

4. برای نقل گفت‌وگو پس از نام‌ها:
   حسینی: این کار بسیار وقت‌گیر است.
   احمدی: اما به نتیجه‌اش می‌ارزد.

5. برای جدا کردن اجزای ساعت، اسم سوره و شماره آیه، فصل و باب، صفحه و سال در ارجاع درون‌متنی:
   ۵:۱۲ (پنج و دوازده دقیقه)
   بقره ۸:۲
   زرین‌کوب (۱۵:۱۳۸۰)

6. هنگام معنا کردن کلمه‌ها:
   خیره: گستاخ، بیهوده
   زمره: گروه، جماعت
   حیلت: پیرایه

توجه
گذاشتن دونقطه پس از عنوان‌های اصلی لازم نیست؛ در صورتی پس از عنوان دونقطه می‌آوریم که پس از آن مطالبی نقل شده باشد:
استفهام انکاری: پرسش غیرمستقیمی است که پاسخش روشن است و جنبه تأکید دارد.

حسن ذوالفقاری، آموزش ویراستاری و درست‌نویسی، ‌صص ۳۷ – ۳۸