مروری بر زندگی کوتاه دکتر حسن ذوالفقاری و دستاوردهای ایشان
<دکتر حسن ذوالفقاری سال ۱۳۴۵ در شهر دامغان استان سمنان متولد شد. وی از مردمان حاشیه کویر بود و روحیه‌ای کویری، نگاهی بلند و دلی صاف و مهربان داشت و مردی خوش‌مشرب بود. پدرش کاسب بود و مغازه‌ای کنار مسجد جامع دامغان داشت. اصالتشان به روستای دولت‌آباد دامغان می‌رسید. پدربزرگش مطلب‌خان یکی از چهار سردار مشهور دامغانی بود که با لشکرهایشان در خدمت فتحعلی‌شاه بودند. خانواده ۹ نفره ذوالفقاری که از چهار دختر و سه پسر تشکیل می‌شد به همراه پدر و مادر خانواده در محله خوری‌ها زندگی می‌کردند.
از دبستان تا دکترا
حسن ذوالفقاری در شش‌سالگی به کلاس اول رفت و از معلم خود آقای برهانی به نیکی یاد می‌کردند. استاد از آموزگاران دیگری مانند معلم کلاس سوم؛ خانم کلانتری، پرویز ارسطو، ناصر افشار و برادران عبداللهیان هم نام می‌برد. ایشان در رشته فرهنگ و ادب دبیرستان فردوسی دامغان تحصیل کرد. استاد حسن معلم دامغانی، برادر علی معلم از معلم‌هایی بودند که حسن ذوالفقاری دبیرستانی را به ادبیات علاقه‌مند کردند. ذ.الفقاری سال دوم بعد از انقلاب در کنکور قبول شد و دوره کارشناسی را در رشته دبیری زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی که آن زمان مدرسه عالی دهخدا نام داشت گذراند.
سال ۱۳۷۰به عنوان اولین دانشجویان پذیرفته‌شده در دوره کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی تحصیل در مقطع ارشد را شروع کرد. پایان‌نامه‌شان را درباره بحر طویل عامیانه و ابعادش، بحرطویل‌سرایان و ویژگی‌های اشعارشان دفاع کردند که این امر با کمک اخوان ثالث و دکتر شفیعی کدکنی ممکن شد. در سال ۱۳۷۶ دوره دکترا را در دانشگاه تهران گذراند. موضوع رساله دکتری‌شان «منظومه‌های عاشقانه» بود که بعد از بیست سال در قالب کتابی با نام «یکصد منظومه عاشقانه» چاپ شد.
دکتر حسن ذوالفقاری بعد از گذراندن دوره کارشناسی معلم زبان و ادبیات فارسی شد و تا سال ۱۳۷۰ در دامغان و روستای دیباج معلمی کرد. در سال ۱۳۷۰ هم‌زمان با گذراندن دوره دکتری در سازمان برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی مشغول به کار شدند که در این دوره ۲۶ جلد کتاب درسی دوره ابتدایی تا پیش دانشگاهی و تربیت معلم را تألیف کرد. دکتر ذوالفقاری علاوه بر سابقه بیست‌ساله کار در آموزش‌وپرورش در دانشگاه تربیت‌مدرس هم به عنوان مدرس، فعالیت داشتند. ایشان به چهار موضوع ادبیات عامه، ادبیات داستانی، آموزش زبان فارسی و نگارش و ویرایش به ویژه ادبیات عامه علاقه‌مند و به پژوهش و آموزش در این موضوع‌ها مشغول بود.
دکتر ذوالفقاری؛ فردی فاضل، خوش‌فکر و استادی ممتاز و خیرخواه بود و با اندیشه‌ها و آثارش، بسیاری را با زیبایی‌های زبان و ادبیات فارسی آشنا و همراه کرد و ذوق و مهارت بهره‌مندی از ظرفیت‌های زبان فارسی را به بسیاری آموخت. از کلاس درس و مصاحبت با استادانی چون قاسم انصاری، علی‌محمد سجادی، غلامرضا ستوده، شفیعی کدکنی، مظاهر مصفا، تقی پورنامداریان، اسلامی ندوشن، زرین کوب، غلامحسین یوسفی، سید جعفر شهیدی و بسیاری دیگر بهره برده است. دکتر ذوالفقاری از سال ۱۳۸۳ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ استاد مدعو دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای چین بود.
پایان یک زندگی کوتاه اما پردستاورد!
دکتر حسن ذوالفقاری، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی و نویسنده و پژوهشگر خوش‌فکر ادبی، جمعه ۱۷ تیر ۱۴٠۱ در ۵۶ سالگی، تلخ و ناباورانه فوت شدند. ایشان کارها و خدمات بزرگی انجام داد و آثار مفید، کاربردی و پرباری از خود به جای گذاشت که نام نیک و یاد شایسته ایشان را برای مدت‌های طولانی ماندگار خواهد کرد.
آثار دکتر حسن ذوالفقاری
کتاب‌هایی را که به قلم ایشان به‌جا مانده است می‌توان در چند دسته طبقه‌بندی کرد؛ اول تألیف، دوم کتاب‌های آموزشی، سوم کتاب گردآوری و شرح و در آخر کتاب‌های تصحیح که به ترتیب در ادامه ذکر کرده‌ایم.
تألیف
۱۳۷۴- منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی ، تهران، نیما
۱۳۸۲- مکاتبات اداری، وزارت جهاد کشاورزی
۱۳۸۳- راهنمای درست‌نویسی، وزارت جهاد کشاورزی
۱۳۸۴- داستان‌های امثال، نشر مازیار
۱۳۸۶- سردلبران، نشر مازیار
۱۳۸۷- راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی، تهران، علم
۱۳۸۸- فرهنگ بزرگ ضرب المثل‌های فارسی (۲ جلدی)، تهران، انتشارات معین
۱۳۹۱- ادبیات مکتبخانه‌های ایران (با همکاری) ۳ جلد، نشر رشد آوران
۱۳۹۲- یکصد منظومه عاشقانه فارسی ، نشر چرخ
۱۳۹۲- فرهنگواره نامه‌نگاری، نشر چشمه
۱۳۹۲- شیوه‌نامه نگارش، (با همکاری) انتشارات دانشگاه تربیت مدرس
۱۳۹۴- زبان و ادبیات عامه ایران ، انتشارات سمت
۱۳۹۴- باورهای عامیانه مردم ایران، انتشارات چشمه
۱۳۹۵- آیین نگارش و ویرایش، انتشارات فاطمی
۱۳۹۷- ادبیات داستانی عامه، انتشارات خاموش
۱۳۹۷- از گلستان من ببر ورقی، انتشارات خاموش
۱۳۹۸- افسانه‌های پهلوانی ایران (با همکاری)، انتشارات خاموش
۱۳۹۹- دانشنامه داستان‌های فارسی، ۸جلد (با همکاری)، انتشارات چشمه
۱۴۰۱- بحر طویل عامیانه و بحرطویل‌سرایان، (با همکاری)، انتشارات ققنوس
شرح و گردآوری
۱۳۷۷- در قلمرو آموزش زبان ادبیات فارسی، تهران، مجمع علمی آموزش زبان و ادبیات فارسی، سازمان پژوهش وزارت آموزش و پروش
۱۳۸۰- پیغام اهل راز، انتشارات پویش معاصر
۱۳۸۱- حافظ به روایت شهریار، تهران ، چشمه
۱۳۸۳- قاف غزل، نشر چشمه
۱۳۸۴- هشت بهشت (گزیده گلستان سعدی)، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ دوم
۱۳۸۸- ادبیات عامیانه ایران (مجموعه مقالات دکتر محمدجعفر محجوب) نشر چشمه، چاپ چهارم
۱۳۸۴- چهل داستان از چهل نویسنده معاصر، چاپ ششم، تهران، نیما
۱۳۸۴- سریر سخن (مجموعه مقالات دومین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی)، مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی
کتب تصحیح نسخ
۱۳۷۵- چاه وصال (تصحیح و تحلیل و پژوهش)؛ سراینده میرزا احمد سند، ته ران، اهل قلم
۱۳۸۱- حافظ قدسی (با همکاری)، تهران ، چشمه
۱۳۸۷- حسن و دل فتاحی نیشابوری (تصحیح با همکاری)، نشر چشمه
۱۳۸۷- بدیع‌الزمان نامه ناشناس، (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۸۷- وامق و عذرا شعیب جوشقانی، (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۸۷- بهرام و گل‌اندام صافی سبزواری (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۸۸- معشوق بنارس خطای شوشتری (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۸۸- خورشید آفرین فلک ناز، (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۸۹- لیلی و مجنون مکتبی شیرازی، (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۹۰- جامع التمثیل، محمدعلی حبله رودی، (تصحیح با همکاری) نشر معین
۱۳۹۱- هشت بهشت امیر خسرو دهلوی، (تصحیح با همکاری) نشر چشمه
۱۳۹۲- هفت منظر هاتفی خرجردی، (تصحیح با همکاری) نشر رشد آوران
۱۳۹۲- بهار دانش، عنایت الله کنبوه، (تصحیح با همکاری) نشر رشد آوران
۱۳۹۵- چهاردرویش، ناشناس، (تصحیح با همکاری) ققنوس
۱۴۰۰- روضه الشهدا واعظ کاشفی، (تصحیح با همکاری) نشر معین
۱۴۰۰- حیدر بیک و سمنبر، با همکاری نجمه دری، خاموش
کتب آموزشی
کتاب‌های درسی زبان و ادبیات فارسی (دوره دبستان، دبیرستان و پیش دانشگاهی)، ۲۶ جلد، وزارت آموزش وپرورش (با همکاری)
فارسی بیاموزیم، آموزش فارسی به ایرانیان خارج از کشور، ۱۱ جلد، انتشارات مدرسه به همراه نوار و CD
زبان و ادبیات عمومی (فارسی عمومی مراکز تربیت معلم و دانشگاه‌های کشور) چ اول ۱۳۷۸، نشر چشمه
کتاب کار انشا و نگارش ۳ جلد، انتشارات اساطیر، تهران، ۱۳۷۵-۱۳۸۹
دستاوردها و افتخارات
جوایز جشنواره‌های داخلی و خارجی
۱- رتبه دوم پژوهش‌های کاربردی در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی سال ۱۳۸۴
۲- برنده کتاب تقدیری سال ۱۳۸۴برای تألیف فارسی بیاموزیم
۳- پنجمین جشنواره کتاب‌های کمک‌آموزشی، سپاس از تألیف کتاب زبان فارسی ۱
۴- چهارمین جشنواره کتاب‌های کمک‌آموزشی، تقدیر از تألیف کتاب‌کار بخوانیم و بنویسیم
۵- سومین جشنواره کتاب‌های کمک‌آموزشی، تقدیر از تألیف کتاب‌کار انشا و نگارش
۶- برگزیده مؤلفان استان سمنان در سال ۱۳۸۶ برای تألیف کتاب زبان و ادبیات فارسی
عضویت در مجامع علمی
۱- عضو بنیاد ملی نخبگان
۲- عضو شورای پژوهشی کتابخانه مجلس شورای اسلامی تا سال ۱۳۸۱؛
۳- عضو کمیته علمی المپیاد ادبی
۴- عضو هیئت‌علمی مجمع علمی آموزش زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۷۵ تا ۱۴۰۱
۵- عضو مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
۶- همکاری با شورای بررسی متون دانشگاهی (داوری)
۷- عضو کمیته کار شورای زبان فارسی و فناوری اطلاعات (معاونت پژوهشی وزارت ارشاد)
۸- عضو شورای علمی مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت‌مدرس
۹- عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی استادان زبان و ادب فارسی
۱۰- عضو انجمن زبان‌شناسی ایران
۱۱- عضو هیئت‌تحریریه مجله ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان
۱۲- عضو هیئت‌تحریریه مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان
۱۳- عضو مدخل‌نگاران بنیاد دایرهالمعارف اسلامی
۱۴- عضو هیئت‌تحریریه مجله نقد ادبی
۱۵- عضو هیئت‌علمی دایرهالمعارف بزرگ اسلامی
داوری مجلات علمی
۱- فصلنامه رشد آموزش زبان ادب فارسی
۲- فصلنامه فرهنگ مردم
۳- فصلنامه پژوهش ادبی پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
۴- فصلنامه پژوهش‌های ادبی انجمن علمی استادان زبان و ادبیات فارسی
۵- فصلنامه ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان
۶- فصلنامه گوهر گویا
۷- فصلنامه دانشگاه تربیت‌معلم
۸- فصلنامه نقد ادبی
۹- فصلنامه دانشگاه فردوسی مشهد
۱۰- فصلنامه نوآوری‌های آموزشی
۱۱- فصلنامه مطالعات ملی
ایشان در عمر کوتاه؛ اما پربرکت خود مقاله‌های زیادی را منتشر کرده‌اند. حدود ۱۰۰ عنوان مقاله‌های علمی و پژوهشی، حدود ۲۰۰ عنوان مقاله‌های مروری و علمی ترویجی و تعداد زیادی مقالات دایره‌المعارفی که تعدادی از آن‌ها در این پیوند در دسترس قرار دارند.
دیدگاهتان را بنویسید