غلط ننویسیم؛ یک کتاب پرحاشیه!
غلط ننویسیم کتاب مشهور و نام‌آوری است که اگر اهل قلمی آن را تورق هم نکرده باشد، دستِ‌کم درباره‌اش شنیده است. این کتاب ارزشمند را استاد ابوالحسن نجفی تألیف و مرکز نشر دانشگاهی منتشر کرده است. در سال ۱۳۶۶ اولین چاپ این کتاب در قطع رقعی روانه بازار نشر شد و تا به امروز چاپ بیست‌وهفتم آن در سال ۱۴۰۱ در بازار کتاب در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
نویسنده می‌گوید دلیل برگزیدن نام «غلط ننویسیم» برای کتاب، پیشنهاد دکتر نصرالله پورجوادی بود. این کتاب تیتری فرعی دارد به نام «فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی» که قرار بود کتاب فقط همین عنوان را داشته باشد؛ اما به‌دلایلی مانند سلیقه بازار و مخاطبان، عنوان غلط ننویسیم به عنوان تیتر اصلی انتخاب شد.وی
کتاب غلط ننویسیم درباره چه موضوعی است؟
غلط ننویسیم درباره غلط‌های رایج و متداول زبان فارسی نوشته شده است. غلط‌های املایی و انشایی و به کارگیری نادرست واژه‌ها از جمله واژه‌های وام‌گرفته از زبان‌های خارجی و اشتباه‌های صرفی و نحوی را در بر می‌گیرد. مؤلف می‌گویند این کتاب برای همه گروه‌ها که دغدغه درست‌نویسی دارند مفید و کارآمد است؛ به‌ویژه برای نویسندگان و ویراستاران که گفته شده از کتاب‌های بالینی‌شان است.
چاپ غلط ننویسیم هم‌زمان با جنگ و بمباران شهرها بود، هیچ‌کس حتی آقای نجفی هم انتظار نداشت که این کتاب مطرح شود؛ ولی در همان ماه اول، چندین‌هزار نسخه چاپ اول این کتاب به فروش رفت. حتی رئیس جمهور وقت هم در همان زمان کتاب را خواند و نوشته‌ای در حاشیه‌اش نوشت.
نقد کتاب غلط ننویسیم
از زمان چاپ و انتشار این کتاب نقد و نظرهای فراوانی درباره‌اش گفته و نوشته شده است. دکتر باطنی، شریعت، طباطبایی، امامی، حمید رفیعی، فیاض، علی اشرف صادقی، موحد و بسیاری دیگر در این باره قلم زده‌‌اند. این گفته‌ها را می‌توان در دو گروه دسته‌بندی کرد؛ گروه اول با نگاهی زبان‌شناسانه کتاب را مطالعه کرده‌اند و گروه دوم از نظر ادیبانه کتاب را بررسی کرده‌اند. البته گروه سومی هم وجود دارد که علاوه‌بر دیدگاه‌های قبلی به ظاهر کتاب هم دقت کرده‌اند، هرچند تعدادشان اندک است؛ اما نوشته‌اند و نظرشان را مطرح کرده‌اند مثل آقای حسین محمدی.
اولین انتقادی که به غلط ننویسیم وارد است و استاد نجفی هم قبول کردند درباره عنوان کتاب است. این عنوان باعث می‌شود مخاطبان فکر کنند چرا غلط؟ چرا درست؟ استاد نجفی بعدها گفتند:
«بهتر بود می‌گفتیم نثر فصیح فارسی یا نثر معیار فارسی یا این‌چنین عنوانی.»
دکتر محمدرضا باطنی قبل از ویراست دوم غلط ننویسیم، نقدی کوبنده بر آن نوشت و بعد از آن، آقای کریم امامی و بعد از آن سیل نقدها نوشته شد. دکتر باطنی درباره این کتاب می‌گوید:
«کتابی است فاقد اساس علمی زبان‌شناسی و دربردارنده نگرش‌های نادرست و غیرعلمی.»
از سوی دیگر محمدجواد شریعت چنین می‌نویسد:
«مؤلف دانشمند کتاب با زمینه تخصص زبان‌شناسی و احاطه به دستور زبان فارسی، صالح‌ترین فردی است که می‌تواند در این زمینه اظهار‌ِنظر کند.»
دکتر صادقی به‌شدت با این کتاب مخالف است. در مصاحبه‌ای از استاد علی‌اشرف صادقی پرسیدند چنددرصد از مدخل‌های این کتاب را قبول دارد. پاسخ دادند ۱۵درصد از آن را! همین پرسش را دکتر علاءالدین طباطبایی پرسیدند و ایشان در پاسخ گفتند حدود ۷۰ درصد آن را! نقدها و نظرها همین قدر متفاوت و متناقضند. استاد نجفی هم بارها به دوستانشان گفته بودند که بخش‌های بسیاری از ویرایش دوم کتابشان را دیگر قبول ندارند و باید آن‌ها را حذف کنند.
استاد نجفی جواب نقدها را دادند و پس از اینکه ویراست دوم غلط ننویسیم منتشر شد در مقایسه‌ای معلوم شد آقای نجفی تمام نقدها را خواندند و برخی را اعمال کردند و توضیح دادند که چرا برخی تغییرات را اعمال نکرده‌اند. برخی را گفتند که چرا اعمال نمی‌کنند.
پس تکلیف چیست؟
با وجود این‌همه تناقض میان صاحبنظران درباره کتاب غلط ننویسیم،به‌نظر می‌رسد که این کتاب را همچنان باید به‌عنوان یکی از کتاب‌های مرجع در زمینه نگارش و ویرایش مورد نظر داشت؛ اما بهتر است ادعاهای موجود در آن را با دیگر کتب مقایسه کرد و با ادله کافی کلمات را به کار برد.
دیدگاهتان را بنویسید