قلاب

کاربردهای قلاب []

1. اضافه کردن کلمات الحاقی و فراموش‌شده در تصحیح متون یا هر نوع نوشته‌ای:
   گفت: «من مردی طرارم [تو] این زر به من امانت دادی.»
   وی همچنین بر لزوم تخصیص بودجه بیشتر برای گسترش فعالیت‌های سازمان [ملی جوانان] تأکید کرد.
   آقای دکتر [عبدالحسین زرین‌کوب] در کتاب دیگر خود به نام «دنباله جستجو در تصوف» به تکمیل این موضوع می‌پردازد.

2. دستورهای اجرایی کارگردان، توضیحات و توصیفات در نمایش‌نامه و فیلم‌نامه:
   مرد زخمی [در حالی که خود را بر زمین می‌کشید] گفت: «هواپیمای دشمن همه‌جا را …» و بی‌هوش افتاد.

3. برای مشخص کردن نامعلوم بودن محل نشر [بی‌جا]، تاریخ نشر [بی‌تا] و ناشر [بی‌نا] در کتاب‌شناسی منابع:
   تهران: مرکز، [بی‌تا] تهران: [بی‌نا]، ۱۳۸۶ [بی‌جا]، سبلان، ۱۳۶۰

4. سه‌نقطه تعلیق (هنگام حذف) در درون قلاب می‌آید:
   همی بباید دانست کی ایزد […] از بندگان خود جز نیکوکاری چشم ندارد.

5. به جای پرانتز در درون پرانتز دیگر:
   ویرایش فنی (شامل بندنویسی [پاراگراف‌بندی]، نشانه‌گذاری [سجاوندی]، شیوه املای کلمات، دستور خط [رسم‌الخط] و اصلاح شکل ظاهری نوشته) و ویرایش زبانی (اصلاح ساختار زبانی و دستوری و اصلاح واژگان و ساده‌‌سازی و روان‌سازی متن) را می‌تواند یک نفر بر عهده بگیرد.

6. در فرهنگ‌نگاری معادل‌های مدخل داخل قلاب می‌آید:
   فرشته [فریشته، افریشته، فریسته] معادل ملک و سروش است.

توجه
۱٫ توالی چند قلاب (جز در فرمول‌نویسی) پسندیده نیست و بهتر است با تغییر نحو کلام، بین قلاب‌ها فاصله انداخت.
۲٫ اگر درون قلاب جلمه کامل باشد، علائم جمله درون قلاب می‌آید (مثل گیومه و پرانتز):
یکی از مسافران [درحالی که بسیار نگران است و دائم به ساعت خود نگاه می‌کند.] به سرعت به سوی جایگاه حرکت می‌کند.
۳٫ تا آنجا که ممکن است به جای استفاده از قلاب در متن (به خصوص جمله‌های طولانی توضیحی) بهتر است از پاورقی استفاده کنیم.

حسن ذوالفقاری، آموزش ویراستاری و درست‌نویسی، ‌صص ۴۷ – ۴۹