مختصری درباره کتاب مزخرفات فارسی نوشته رضا شکراللهی
این روزها به پیام‌هایی که با دوستانتان ردوبدل می‌کنید، دقت کرده‌اید؟ به زیرنویس تلویزیون و بیلبوردهای تبلیغاتی چطور؟ به نظرتان چند درصد از نوشته‌ها به لحاظ رسم‌الخطی و املایی درست تایپ شده‌اند؟ اگر معلمید، زمانی‌که دست‌خط دانش‌آموزانتان را می‌خوانید؛ چقدر درست نوشته‌اند؟ البته که این مسئله در پیامک و برگه‌های دانش‌آموزان خلاصه نمی‌شود و در میان افراد تحصیلکرده و نامه‌نگاری‌های رسمی و اداری به چشم می‌آید.
برخی افراد بی‌اهمیت از کنار این خطاها می‌گذرند؛ برخی دیگر، چشمانشان عادت کرده و خودبه‌خود معنی درست یا املای درست لغت را در ذهن خود، بازیابی می‌کنند. عده‌ای نیز همان لحظه از این خطاها عکس گرفته و آن را در صفحه مجازی‌شان منتشر می‌کنند و با هشتگ‌هایی مانند: درست‌نویسی، فارسی را درست بنویسیم؛ طرز صحیح نوشتن را یادآور می‌شوند. اگر زبان فارسی برای شما دردانه است، حتما برای شما نیز اینگونه نوشتن دغدغه شده است.
مزخرفات فارسی از کجا آمده است؟
رضا شکراللهی که بسیار برای زبان فارسی ارزش قائل است؛ مدت‌ها در روزنامه اعتماد، اشتباهات رایج زبان فارسی را به زبانی طنزگونه چاپ کرده و پس از چندسال در سال ۱۳۹۶، انتشارات ققنوس در قالب کتابی به نام مزخرفات فارسی آن را در اختیار ما قرار داده است. در کتاب مزخرفات فارسی نویسنده با چاشنی طنز، غلط‌های نوشتاری فارسی را به ما یادآور شده و شیوه درست‌نوشتن آن‌ها را نیز ذکر کرده است.
طبق نوشته نویسنده در مقدمه کتاب، مزخرفات فارسی شامل نوشته‌هایی است که رضا شکراللهی در روزنامه‌ها و رسانه‌هایی مانند اعتماد، وقایع تهرانیه و ایسنا تحت عنوان «شیرینی زبان» منتشر کرده و بعدها در سایت خوابگرد در معرض دید مخاطبان اینترنی قرار داه است.
کتاب جنبه استفاده عمومی دارد و از حذف ارجاعات تاریخی مانند رویدادهای سیاسی و فرهنگی پرهیز شده است. این امر برای ملموس‌ترشدن محتوا و جذب بیشتر مخاطبان صورت گرفته است. کتاب مزخرفات فارسی حجم کمی دارد و قابلیت آن را دارد که هرجا و هرلحظه همراه شما باشد. کتاب از چندین بخش کوتاه تشکیل شده و هر بخش آن مختص یکی از بخش‌های اشتباهات رایج زبان فارسی توسط گویشوران آن است. مثلا از رایج‌ترین اشتباهاتی که در تایپ پیام‌ها به چشم می‌آید کاربرد هکسره است که در این کتاب با عنوان «هکسره حق مسلم ماست» توضیح داده شده است. اصطلاحات پرکاربرد زبان فارسی نیز که اغلب اشتباه نیز گفته یا نوشته می‌شوند؛ درست آنان و ماجرای این اصطلاحات نیز ذکر شده است. اصطلاحاتی مانند معلق‌بازی پیش غازی یا قاضی؟؛ دمار روزگار یعنی کجا؟؛ دست مریزاد یا پس مریضاد؟
اگر فرصت زیادی برای مطالعه ندارید؛ می‌توانید هر روز فقط یک قسمت آن را بخوانید. البته هشدار که تا چند ساعت فکرتان درگیر همان قسمت کوتاه می‌شود.
نقدهای کتاب مزخرفات فارسی
آرمان ریاحی، منتقدی که نقدش درباره کتاب مزخرفات فارسی در سایت خوابگرد بازنشر شده است، در مقدمه که فارسی شکر نیست، قند مکرر است اما بعضی افراد فارسی را طوری می‌نویسند و یا حتی می‌خوانند که دیگر شکرک می‌زند. او کتاب مزخرفات فارسی را پُرمایه و شادی دانسته و معتقد است کتاب کوچک مزخرفات فارسی دغدغه‌های ویراستارانه‌ی یک فارسی‌دانِ حرفه‌ای است که کلمه‌ها و ترکیب‌ها برایش به‌مثابه‌ی «فکر خلّاق» و بازیگوشی است که گرچه می‌تواند شوخی کند، شوخی‌بردار نیست.
کتاب مزخرفات فارسی در مقایسه با غلط ننویسیم
همتای دیگر این کتاب، غلط ننویسیم نوشته ابوالحسن نجفی است. کتاب نجفی در قیاس با مزخرفات فارسی، جامع‌تر و تخصصی‌تر است و دشواری‌های زبان فارسی را تا حدی به طور کامل پوشش می‌دهد؛ همچنین چندان مناسب عامه مردم نیست.
کتاب شکراللهی تنها اشتباهات رایج و پرکاربرد را ذکر کرده و اصطلاحات را نیز مدنظر قرار داده است. حجم آن نسبت به غلط ننویسم کمتر است و شیوه نگارش آن به گونه‌ای است که تمامی فارسی‌‌زبانان را مخاطب قرار می‌دهد.
تا سال ۱۴۰۱ کتاب به چاپ دهم رسیده است. نسخه الکترونیکی آن در اپلیکشن‌های طاقچه و فیدیبو در دسترس است و خوشبختانه نسخه صوتی آن هم در دسترس است.
- مشاهده نسخه الکترونیکی کتاب مزخرفات فارسی در طاقچه
- دانلود نسخه صوتی کتاب مزخرفات فارسی در طاقچه
- خرید نسخه الکترونیکی کتاب مزخرفات فارسی در فیدیبو
- دانلود نسخه صوتی کتاب مزخرفات فارسی در فیدیبو
قسمتی از کتاب:
جیگر یا میانجیگر؟
میانجی در لغت‌نامه دهخدا، فرهنگ فارسی معین و فرهنگ عمید به این معناها آمده است: مصلح در میان دو کس، میاندار، واسطه سازش و تلفیق و ایجاد تفاهم، آشتی‌دهنده، اصلاح‌دهنده، واسطه آشتی و صلح، شفیع، دلال، سبب، داور و …. به «میانجی» پسوند «گر» با «ی» افزوده‌ایم و حاصل مصدر ساخته‌ایم و گفته‌ایم و می‌گوییم «میانجیگری». مصدر مرکب آن را هم به کار برده‌ایم و می‌بریم و می‌گوییم «میانجیگری کردن». همچنان که قاضی‌گری و لوطی‌گری و وحشی‌گری و لاابالی‌گری و صوفی‌گری بدون «ی» به کار نبرده‌ایم و نمی‌بریم، پای میانجی هم اگر درمیان باشد، خیلی راحت می‌گوییم «میانجی» و هرگز نگفته‌ایم و بعید است بگوییم «میانجیگر».
اما در تیتر یک یکی از روزنامه‌ها که «میانجی» و «گر» را به هم چسبانده بودند و نوشته بودند: «پادشاه عمان میانجیگر است»، حضرت پادشاه بیشتر از آن‌که میانجی بودنش به چشم بیاید، جیگر بودنش در این میان توی ذوق می‌زد. میانجی داریم و میانجیگری. میانجیگر را نگه داریم توی دلمان تا بعد.
سخن پایانی
زبان فارسی به دلیل رسم‌الخط دشواری که دارد و وجود نویسه‌های مختلف برای هر واج، مانند «ذ، ز، ص، ظ» و دیگرهای واج‌های مشابه، نوشتنش دقت زیادی می‌خواهد. همینطور که گفتاری نویسی یا محاوره نویسی هم قواعد خاص خودش را دارد و با نوشتن به زبان رسمی متفاوت است. این کتاب به ما کمک می‌کند تا اشتباهات را کمتر کنیم. حالا، به نظر شما کج‌دار و مریض درست است یا کج‌دار و مریز؟ برای پیدا کردن جواب سوالتان، کتاب مزخرفات فارسی را بخوانید.
دیدگاهتان را بنویسید