مطابقت نهاد و فعل

در زبان فارسی قاعده بر این است که هرگاه نهاد جاندار باشد، فعل را متناسب با نهاد می‌آورند؛ یعنی اگر نهاد مفرد باشد، فعل مفرد و اگر نهاد جمع باشد، فعل جمع آورده می‌شود.

در این قاعده استثنایی وجود دارد و آن این است که به‌منظور ادای احترام به اشخاص، برای نهاد مفرد، فعل جمع آورده می‌شود؛ برای مثال: آقای حسینی تشریف آوردند.

هرگاه نهاد غیرجاندار باشد، در صورت جمع‌بودن نهاد می‌توان فعل جمله را هم مفرد و هم جمع آورد؛ هرچند در این مورد فعل مفرد برتری دارد و حتی عده‌ای معتقدند: «فعل جمع برای فاعل جمع غیرجاندار یا اسم معنی غلط است.» مثال: آب‌ها از آسیاب افتاد.

پاسخ به این سؤال که در زبان فارسی چرا فعل از نهاد غیرجاندارِ جمع ضرورتاً تبعیت نمی‌کند، این است که نهاد جمع را، عنصری واحد تصور کرده‌اند که دارای خصوصیت واحد و بدون هرگونه اراده است.

در چه مواردی بین نهاد جاندار و غیرجاندار تفاوت وجود ندارد؟
۱٫ هرگاه به نهاد غیرجاندار، شخصیت انسانی یا حرکت و رفتار انسانی داده شود؛ مانند: ستارگان در آسمان چشمک می‌زنند.
۲٫ هرگاه در نهاد جمع، تنوع یا تفاوت عمل دیده شود؛ مانند: روزها و عمرها کوتاه‌اند.

منبع: مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار
نویسنده: ناصر نیکوبخت