ویرایش، ویراستار (احمد سمیعی)

دو لفظ ویرایش و ویراستار معادل editing و editor انگلیسی اختیار شده است. اما در عمل، لفظ editor در صنعت نشر معادل‌های متعدد دارد: ویراستار، مصحح (مصحح متن در تصحیح انتقادی)، ناظر یا دبیر مجموعه، سردبیر مجله و نشریه. یک لفظ دیگر نیز در همین مقوله داریم و آن copy editor است که نسخه‌پرداز یا ویراستار فنی را برای آن اصطلاح کرده‌اند.

این که editor با چند اصطلاح حرفه‌ای در زبان فارسی متناظر شده است با واقعیت وفق دارد و از آن حکایت می‌کند که یک معادل فارسی نمی‌توانسته است سراسر طیف معنایی لفظ فرنگی را، در مراتب گوناگون، زیر پوشش بگیرد. برقراری تناظر یک‌به‌یک میان لفظ انگلیسی و برابر فارسی آن چندان حسنی هم نداشت و ابهام‌آفرین می‌شد. در حقیقت‌، اثر از زمانی که به ناشر عرضه می‌گردد، و گاهی پیش از آن، یعنی از روزی که به اثرآفرین سفارش داده می‌شود، تا لحظه‌ای که از چاپ بیرون می‌آید و حتی پس از آن، یعنی هنگامی که وارد بازار می‌شود و ناقدان درباره آن اظهار نظر می‌کنند، مسیری دراز و پر دست‌انداز را می‌پیماید که ویراستار به معنای وسیع آن را، در مراحل و مدارج متعدد، به صورت‌های گوناگون و با دامنه و شدت متفاوت،‌ درگیر می‌سازد. عملیاتی که طی سراسر این مسیر انجام می‌گیرد، در هر منزل، نامی پیدا می‌کند که مرتبه‌ای از مراتب ویراستاری را متمایز می‌سازد.

احمد سمیعی (گیلانی)، نگارش و ویرایش، صص ۱۵۳-۱۵۴