نقطه‌ویرگول

نقطه‌‌ویرگول علامت وقف یا درنگی بیشتر از ویرگول و کمتر از نقطه است. موارد استفاده از این علامت بسیار اندک است و جز در مواقعی که به کار بردن آن موجب روشنی معنا و رفع ابهام می‌شود، استفاده از آن توصیه نمی‌شود. کاربردهای آن عبارت‌اند از:

1. هنگام برشمردن و تفکیک اجزای مختلف وابسته به یک حکم کلی به شکل فهرست، دسته‌بندی و شماره‌بندی و یا بدون شماره و پشت هم:
   در داستان شاهد چهار نوع حرکت هستیم: جنگ و کشمکش؛ انجام دادن کار دشوار؛ بسط داستان بدون هیچ‌یک از اینها.
   اهداف ما در درست‌نویسی عبارت‌اند از:
   الف. رعایت صورت درست کلمات؛
   ب. ارائه شکل بهتر از نوشته برای خواندن بهتر؛
   پ. سرعت بخشیدن در کارها.

توجه
۱٫ همواره پس از آخرین مورد، به نشانه تمام شدن جمله کامل، نقطه می‌گذاریم.
۲٫ هنگام برشمردن موارد، جمله‌ها باید یکدست باشند؛ یا مصدری یا جمله کامل. پس شکل زیر نادرست است:
عوامل آلودگی هوا عبارت‌اند از:
الف. وجود آلاینده‌ها در سطح شهر؛
ب. تغییرات آب و هوایی؛
پ. هوا به دلیل وجود ساختمان‌های مرتفع جابجا نمی‌شود.
عامل سوم باید مثل دو مورد دیگر جمله مصدری باشد: جابجا نشدن هوا به دلیل وجود ساختمان‌های مرتفع. یا دو عامل دیگر را مثل عامل سوم به صورت جمله بنویسیم.

2. به جای نقطه، پیش از جمله توضیحی و تکمیلی که به دنبال جمله قبل آمده باشد، اما معنای جمله قبلی به خودی خود نیز کامل باشد:
   این مذاکرات، اگر به همین ترتیب ادامه یابد، به نتیجه نخواهد رسید؛ اگر هم با واکنش کشورهای حوزه خلیج فارس روبه‌رو شود، ممکن است به ایجاد تنش‌های درازمدت میان دو طرف مذاکره منجر شود.

3. برای جدا کردن عبارت‌ها یا جمله‌های شرطی که درون آن‌ها ویرگول‌های متعدد به کار رفته باشد، به جای ویرگول برای تمایز، از نقطه‌ویرگول استفاده می‌شود:
   اگر دولت نتواند وظایف خود را که همان تأمین امنیت،‌ حفظ حقوق مردم، تسهیل قوانین و مسائلی از این قبیل است، به خوبی انجام دهد؛ مردم با دیدن کمترین نارسایی، آن را به دولت نسبت می‌دهند.

4. در جمله‌های مرکب و قبل از کلمه‌های توضیحی (یعنی، مانند، برای مثال، زیرا، بنابراین، در نتیجه، از ‌این ‌رو، چنان‌که، با وجود این، در این صورت، با این حال، با این همه، برای نمونه، در مثل، به فرض و همان‌طور که)
   ایران تاریخ پر فراز و نشیبی داشته است؛ برای نمونه دوره مغول را مطالعه کنید.

   توجه
   قبل از علامت نقطه‌ویرگول باید فعل باشد؛ در غیر این صورت از ویرگول است می‌کنیم: معلم،‌ یعنی عاشق کلاس، درس، مدرسه و دانش‌آموز.

حسن ذوالفقاری، آموزش ویراستاری و درست‌نویسی،‌ صص ۳۴ – ۳۶