چند نکته در ارجاع‌دهی

ارجاع در ویراستاری

1. در ارجاع پانوشت برای بار اول اطلاعات کامل کتاب‌شناختی و برای بار دوم به بعد خلاصه اطلاعات را می‌آوریم:
   کتاب: نام خانوادگی، نام، نام اثر، جلد، صفحه
   مقاله: نام خانوادگی، نام، «نام مقاله»، صفحه
2. هنگام ارجاع مکرر و بی‌فاصله به یک منبع:
   اگر همان صفحه باشد می‌نویسیم: (همان/ همان‌جا/ پیشین)
   اگر صفحه متفاوت باشد، می‌نویسیم: (همان/ همان‌جا/ پیشین: ۲۷)
3. اگر از یک نویسنده دو کتاب با یک سال، جزء منابع باشد، آثار مؤلف را در کتابنامه با رمز الفبا مشخص می‌کنیم:
   زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۰ الف)، پله پله تا ملاقات خدا، تهران، سخن | (زرین‌کوب، ۱۳۸۰ الف: ۶۵)
   زرین‌کوب،‌ عبدالحسین (۱۳۸۰ ب)، پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران، سخن | (زرین‌کوب، ۱۳۸۰ب: ۶۰)
4. ارجاع به چند مأخذ از یک نویسنده در یک‌ جا: (شفیعی کدکنی، ۱۳۴۸: ۳۵ و ۱۳۷۰: ۶۰)
   چند مأخذ از چند نویسنده: (عطار: ۱۳۴۲: ۵۰؛ سعدی: ۱۳۷۵: ۱۴۰)
5. ارجاع به دو نویسنده هم‌نام، با نام کوچک آن‌هاست: (حمید زرین‌کوب، ۱۳۷۵: ۴۰) و (عبدالحسین زرین‌کوب، ۱۳۵۰: ۲۰)
   اگر نام نویسنده در متن آمده باشد، ذکر تاریخ و صفحه کافی است: به گفته ابن‌بطوطه (۱۳۵۰: ج۲/۵۷)
6. ارجاع‌ به متون دینی و آثار کلاسیک مشهور به نام اثر است و چون چندین چاپ دارند، بهتر است به باب، بخش یا سوره ارجاع شوند: (بوستان، باب دهم، حکایت ۱۶) (قرآن، بقره: ۲۹) (انجیل متی، ۴: ۸) (مثنوی، دفتر اول: بیت ۲۵۸۰)
7. ذکر شماره جلد، ویراست جدید، شماره چاپ در ارجاع‌دهی لازم است.
8. در ارجاع‌دهی دوم، نام کتاب‌های بلند، کوتاه می‌شود و از نویسندگان متعدد، فقط نام مؤلف اول را می‌نویسیم: (المعجم، ص ۲۷) به جای (المعجم فی معاییر اشعار العجم، ص ۲۷)
9. دایره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌هایی که تنظیم الفبایی دارند، به مدخل مورد نظر ارجاع می‌شود: (لغت‌نامه دهخدا، ذیل «تالان»)
   اگر فرهنگی چند بخش داشته باشد،‌ ذکر نام بخش لازم است: (فرهنگ معین، بخش ۳،‌ ذیل «گرگانج»)
   اگر نویسنده مدخل دایره‌المعارفی معلوم باشد، در کتاب‌نامه و ارجاع به نام وی اشاره می‌شود: (آل داوود،‌ دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ذیل «ابن‌بیطار»)
10. اگر صاحب اثر سازمان، نهاد یا مؤسسه‌ای باشد، در نشانی، نام آن سازمان ذکر می‌شود: (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دستور خط، ص ۲۷) یا (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۶: ۲۵)
11. در ارجاع‌دهی به جدول، نقشه،‌ چارت، نمودار و عکس اشاره به شماره، ردیف یا ستون آن ضروری است: چنان‌که در جدول ۱۱۵ (ردیف ۴، ستون ۳) دیدیم …
12. در آثار مشهوری که چندین تصحیح و چاپ دارند، ذکر مصحح یا چاپ آن ضروری است: (شاهنامه، چاپ مسکو، جلد ۵/۳۱۵) (حافظ قزوینی، ۲۷)
    در صورتی که در یک مقاله و کتاب فقط از یک چاپ یا تصحیح اثری مشهور استفاده می‌کنیم، ذکر چاپ و تصحیح آن لازم نیست.
13. ارجاع‌دهی به مدخلی دیگر، چنان‌که در فصل نشانه‌گذاری آموختیم، به کمک فلش (←) یا ستاره (*) است:
    دیوان کبیر ← کلیات شمس
    امام علی (ع) ← علی (ع)
    (← از صبا تا نیما، ج ۱/۱۷) یا (ر.ک/ نک: از صبا تا نیما: ج ۱/۱۷)
    اصل تقارن* در هنر معماری نیز به خوبی دیده می‌شود. معماری اسلامی …
    (یعنی به مدخل تقارن در همین فرهنگ، کتاب و دایره‌المعارف مراجعه کنید.)
14. هنگام ارجاع غیر مستقیم (ارجاع به واسطه منبعی دیگر) ابتدا منبع اصلی (که ندیده‌ایم) ذکر می‌شود، سپس با قید «به نقل از» مشخصات منبع واسط و موجود را می‌آوریم:
    (خوافی، ۱۳۴۵: ۲۵ به نقل از دهخدا، ۱۳۶۰: ذیل مجد خوافی)
    همواره در ارجاع‌دهی باید به اصل منابع مراجعه کنیم، مگر آن که به هر علت به آن دسترسی نداشته باشیم.

حسن ذوالفقاری، راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی، صص ۱۲۶ – ۱۲۸