معرفی کتاب نگارش و ویرایش اثر احمد سمیعی گیلانی
می‌توان گفت کتاب نگارش و ویرایش از استاد احمد سمیعی گیلانی یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌هایی است که برای سال‌های متمادی از مهم‌ترین منابع درسی دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی است و دانشجویان زیادی از این کتاب بهره برده‌اند.
استاد سمیعی گیلانی در این کتاب با زبانی روان و گویا مسائل مرتبط با نگارش و ویرایش را مطرح کرده است. در هر بخش، مثال‌هایی ذکر کرده‌اند که مطلب را فهمیدنی‌تر می‌کند. این اثر در دو دفتر جمع‌آوری شده است. دفتر اول با نام نگارش دارای چهار فصل با نام‌های کلیات، زبان نوشته، خصایص بلاغی زبان، راه‌های پروردن معانی است. دفتر دوم با نام ویرایش هم به چهار فصل تقسیم شده است که به ترتیب انواع خدمات ویرایشی، مراحل خدمات ویرایشی، ویرایش زبانی و ویرایش فنی نام دارد.
ویرایش سوم کتاب نگارش و ویرایش سمیعی گیلانی
در شهریور ۱۴۰۰ ویراست سوم این کتاب برابر با چاپ بیستم آن عرضه شده است. بیشتر مباحث کتاب همانند چاپ‌های قبل است با این تفاوت که به فصل دوم در دفتر اول، موضوع تازه و نویی با نام آیرونی اضافه شده است و درباره آیرونی، انواع و سازوکارهای آن نوشته شده است. سمیعی گیلانی در مقدمه ویراست نهایی این کتاب نوشته؛ مطالب تازه دیگری هم وجود دارد که در فرصت‌های بعدی به کتاب اضافه خواهد شد.
ویژگی کتاب ویرایش و نگارش
این کتاب در بین کتاب‌های مرتبط این حسن را دارد که تنها به ویرایش نپرداخته؛ بلکه برای نگارش هم فصلی اختصاص داده است. ایشان نگارش را اساس ویرایش دانسته‌اند.
جوایز کتاب
کتاب نگارش و ویرایش در نوزدهمین دوره کتاب سال در سال ۱۳۸۰ شایسته تقدیر شده است.
نقد کتاب نگارش و ویرایش احمد سمیعی گیلانی
از سال ۱۳۷۸ که این کتاب منتشر شده است تا حالا که چاپ بیستمش در دسترس است؛ نقدهای بسیاری بر این کتاب نوشته شده است. نقدها بیشتر درباره کاستی‌های نگارشی و گاهی درباره موضوع‌بندی است که در هر نوبت تجدید چاپ بعضی از این کاستی‌ها برطرف شده است.
از دیگر نقدهایی که به صورت پراکنده درباره نثر و ساختار این کتاب مطرح شده می‌توان اشاره کرد به:
۱- نثر سنگین و نپخته
برخی از دوستان معتقدند نثر این کتاب سنگین است و برای درک آن باید جملات را چندین بار خواند و گونه‌ای از تصنع در آن رایج است.
• «هر کس، طیِّ عمر، با حوادثی روبه‌رو می‌شود… دستخوش انفعالات و تأثراتی می‌شود.»
• «[خسی در میقات] چون زنده و گرماگرم به وصف درآمده خاصیتِ القایی شدیدی پیدا کرده است»
• «استفاده از اصطلاحات باید مقرون به کمال اتقان باشد»
• «پاریس برای مردم، که آن را از نزدیک شاهد نبوده‌اند جالب است»
۲- عدم رعایت گفته‌ها در نثر
برای مثال ایشان به کار بردن واژه «هست» به جای «است» را غلط دانسته‌اند؛ فارغ از اینکه این مطلب تا چه حد قطعی و صحیح است، خود ایشان «هست» را چند بار به جای «است» به کار برده‌اند.
به مثال‌های زیر دقت کنید؛
«این که نویسنده به روشنی بداند که چه می‌خواهد بگوید لازم هست ولی کافی نیست.»
«این هم هست که اگر عناصر محاوره‌ای را، بی گذراندن از صافی ذوق، به زبان قلم راه دهیم…»
یا ایشان در بخش ویرایش فنی و ذیل واژگان مشتق گفته‌اند که
«پسوند پیوسته به جزء پیش از خود نوشته می‌شود:»
یا ایشان واژه «دانشکده» را برای مثال آورده‌اند؛ ولی در بخش‌هایی از کتاب می‌بینم که واژه دانشجو به صورت دانشجو نوشته شده است.
۳- ویرگول‌های نابجا
اگر به مثال‌های زیر دقت کنید متوجه می‌شوید تا چه اندازه ویرگول در جمله بکار رفته است، بی‌آنکه به آنها نیازی باشد.
«با این همه، هر دانش‌آموز و دانش‌جویی، در زندگی تحصیلی، نیاز به نوشتن پیدا می‌کند، از جمله در امتحان یا نوشتن تکلیف و رساله. اگر، در این فرصت‌ها، بکوشد تا آیین نگارش را رعایت کند و اگر در نظام آموزشی به بیان معلومات، در جنب کسب معلومات، توجه شود، رفته رفته مهارت نوشتن در او تقویت می‌شود و دیگر، در این کار، رنج و مشقت احساس نمی‌کند.»
۴- حرکت‌گذاری‌های غیرضروری
اعراب‌گذاری کلمات را تنها زمانی باید انجام داد که به رفع بدخوانی کمک شود. در حالی‌که در کتاب نگارش و ویرایش جملات متعددی بی‌آنکه نیاز داشته باشد، اعراب‌گذاری شده‌اند. برای مثال؛
«از لوازمِ هر کارِ تحقیقی شناختِ مراجعِ زیربط و طرزِ استفاده از آنهاست. در میانِ منابعی که از آنها در کارِ پژوهشی بهره‌گیری می‌شود، کتاب‌های مرجع مقامِ ممتازی دارند.»
«مناظره به صورت گفت و شنود جریان می‌یابد. اما، در آن، حریفان و دعوی‌های مخالفِ یکدیگر دارند و هر یک در صددِ اثباتِ دعویِ خویش است.»
نقدهای دیگری بر این کتاب در وبلاگ‌ها و رسان‌های مختلف منتشر شده است؛ برای مثال بلاگ سایه‌نویس یکی از آنهاست که تلاش کرده بخش‌هایی را به دقت بررسی کند. همچنین خوب است بدانید در این میان، مطالعه نقد دکتر یدالله نصراللهی که در پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی منتشر شده است، خالی از لطف نیست.
دیدگاهتان را بنویسید