چاپ کتاب
چاپ کتاب چه مراحلی دارد؟
زمانی که متنی بهعنوان فایل قرار است تحتعنوان کتاب به چاپ تبدیل شود و در اختیار مخاطب قرار گیرد، مراحل زیادی را باید طی کند تا به یک کتاب استاندارد و اصولی تبدیل شود. میتوان گفت که گذراندن این مرحلهها برای بیشتر کتابها یکسان و ضرووری است و به ترتیب خاص خود، توسط متخصصان مربوط به هر بخش انجام میشود. در این بخش میخواهیم بهجهت آشنایی با این مرحلهها به توضیح و تفسیر برخی از این مراحل بپردازیم.
تنظیم فرمت کتاب
همانطور که میدانید هرکتابی دارای فرمت استاندارد و مختص به خود است و قبل از شروع هرکاری برای مرحلههای مختلف چاپ کتاب، ابتدا فرمت مخصوص متن را بر روی متن اجرا کرده و سپس باید بهدنبال مرحلههای بعدی چاپ رفت. انتخاب فرمت مناسب و انجامدادن آن مخصوصا برای کسانی که میخواهند پایاننامه خود را به کتاب تبدیل کنند، ضروری است تا این فرمت بتواند متن شما از حالت پژوهشیبودن پایاننامه خارج و به کتاب تبدیل کند و دارای فهرستبندی متفاوتتری نسبت به پایاننامه باشد. ممکن است در طی این مرحله برخی از فصلهای پایاننامه حذف و یا حتی با فصل دیگری ترکیب شود تا یک فرمت صحیح از کتاب به دست بیاید
ویراستاری کتاب
مرحله دوم برای چاپ کتاب، ویراستاری آن است، ویراستاری سبب گیرایی بیشتر متن میشود. ویرایش کتاب معمولا به سه نوع ویرایش صوری – فنی، ویرایش ادبی و ویرایش محتوایی طبقهبندی میشود.
ویرایش صوری – فنی کتاب به اصلاح ظاهر متن مانند اصلاح یا گذاشتن علائم نگارشی مانند . ، ؛ و …، یکدست کردن لحن و شکل درست املای متن میپردازد.
در ویرایش ادبی بخشهایی از کتاب که نامفهوم نوشته شده است و ممکن است منظور نویسنده بهدرستی به خواننده انتقال نشود یا خواننده برداشتی اشتباه و نادرست را از متن بکند، اصلاح کرده و طبق قواعد و اصول خاص کتاب، آن را مرتبسازی میکند.
در ویرایش محتوایی کتاب نویسنده و ویراستار با تعامل و همکاری هم بخشهایی از کتاب که مربوط به محتوا است، ممکن است تغییر، اصلاح و ادغام شود؛ زیرا همانطور که از اسم این نوع از ویرایش مشخص است، ویرایشی مربوط به موارد محتوایی و تخصصی کتاب است.
صفحهآرایی کتاب
میتوان گفت صفحهآرایی یکی از مهمترین مراحل چاپ کتاب است که از عهدۀ عموم مردم خارج و باید به صورت اصولی و تخصصی انجام شود. صفحهآرایی کتاب پس از مشخصکردن نوع قطع مناسب مانند وزیری، رحلی، رقعی و… با توجه به شرایط و حجم کتاب موردنظر انجام میشود و سپس با توجه به موارد گفتهشده، حاشیه صفحات، محل و نوع قرارگیری مطالب، ابعاد و تعداد ستونهای متن و تقسیمات دیگر، یعنی بهطور کلی قالببندی کتاب انجام میگیرد، همچنین انتخاب سایز مناسب متن، فاصله بین کلمات و فاصله بین سطرها و … از مواردی هستند که باید در صفحهآرایی به آنها توجه ویژهای شود..
طراحی جلد کتاب
در آخرین مرحله نیز جلد مدنظر برای کتاب توسط گرافیست طراحی و بعد از تاییدیههای لازم برای چاپ فرستاده میشود. طراحی جلد نیاز به حساسیت زیادی و تمرکز فراوان دارد؛ زیرا جلد اولین قسمتی از کتاب است که مخاطب آن را میبیند. جلد کتاب باید براساس محتوای کتاب طراحی شود و بهتر است اگر در کتاب از یک عنصر خاص که نقش مهمی هم در کتاب دارد استفاده شود، در طراحی جلد نیز از آن عنصر بهصورت برجسته نسبت به سایر اعضا استفاده شود؛ مانند ترسیم عکس رستم بر روی شاهنامه بهعنوان عنصر کلیدی. همچنین باید هر کتابی طرح جل مخصوص به خود را داشته باشد؛ بهعنوان مثال از طراحی جلدهای بسیار شلوغ برای کتابهایی نظیر روانشناسی دوری شود، چراکه مخاطب دلزده میشود؛ برعکس استفاده از طرح جلد شلوغ برای کتاب کودکان امری پسندیده است.
اندازه طرح روی جلد و پشت جلد و عطف کتاب نیز باید استاندارد و منطبق با اصول کتاب باشد؛ همچنین برای طراحی جلد کتاب میتوانید از نرم افزارهایی مانند ایندیزاین، فتوشاپ، ایلاستریتور و… استفاده کنید.
برای چاپ کتاب چه مجوزهایی باید اخذ گردد؟
شاید بعید به نظر رسد اما گاهی مهمترین و طولانیترین مرحله برای چاپ کتاب، گرفتن مجوزهای لازم برای چاپ است. بدون گرفتن این مجوزهای لازم تحت هیچ شرایطی نمیتوان کتاب موردنظر را تا مرحلۀ چاپ، انتشار و فروش برسانید. گرفتن این مجوزها نه تنها در کتابهای مختلف، متفات است بلکه حتی در کشورهای مختلف نیز ممکن است راههای متفاوتی داشته باشد. در کشور ما نیز اخذ مجوزهای چاپ کتاب یکی از الزامات این مراحل است که در ادامه به آنها اشاره شده است.
گرفتن شابک کتاب (ISBN) اولین مجوز لازم برای چاپ است؛ هرکتابی بهصورت انحصاری مجوز مخصوص به خود را دارد. شابک یا همان شمارۀ استاندارد بینالمللی کتاب کد 13 رقمی است که بهصورت بارکد نمایش داده میشود؛ این کد برای راحتی استعلام و جستوجوی کتاب نیز کاربرد دارد. چاپ مجدد کتاب باعث تغییر شابک نمیشود. اما نسخههای متفاوت کتاب مانند الکترونیکی و جلد سخت دارای شابکهای جداگانه هستند.
دومین مجوزی که باید گرفته شد، مجوز فیپاست. فیپا یا همان فهرستنویسی و شناسنامه کتاب اطلاعتی از دستۀپیش از چاپ است که اطلاعاتی مانند نام نویسنده اصلی کتاب، نام کتاب، نام انتشارات کتاب، آدرس انتشارات، سال چاپ کتاب، تعداد صفحات کتاب، شماره شابک، موضوع کتاب، ردهبندی کنگره، ردهبندی دیویی را در بردارد..
برای گرفتن مجوز چاپ کتاب، باید سه نسخه از کتاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال گردد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با توجه به قوانین موجود در کشور و ممیزیهایی که انجام میدهد، طرح روی جلد و محتوای کتاب را بررسی کرده و در صورتی که مورد تایید بود، مجوز چاپ را صادر میکند. این مرحله ممکن است کمی طولانی باشد..
دیدگاهتان را بنویسید